1. Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não, hay đột quỵ, là bệnh lý tổn thương một phần não xảy ra đột

ngột do mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ.

Máu mang Oxy và chất dinh dưỡng lên nuôi não. Khi thiếu máu nuôi, não sẽ ngưng

hoạt động rồi chết đi trong vòng vài giây đến vài phút. Phần nào của não bị chết thì

phần cơ thể tương ứng do nó điều khiển sẽ không hoạt động được, biểu hiện bằng liệt

nửa người, tê và mất cảm giác nửa người, nói khó hoặc không nói được, hoặc hôn

mê...

2. Nguyên nhân:

Nguyên nhân dẫn đến tai biến mạch mãu não có thể là tắc mạch máu não, hoặc vỡ

mạch máu não. Trong đó 80% tai biến mạch máu não là do tắc mạch máu não.

Cơ chế cụ thể như sau:

Cơn thoáng thiếu máu não: mạch máu não bị tắc, nhưng lại được tự thông nhanh

chóng nên não không bị chết, nhờ đó các triệu chứng nhanh chóng phục hồi hoàn toàn

trong vòng 24 giờ.

Nhồi máu não - thiếu máu não: mạch máu não bị tắc kéo dài làm não thiếu máu

nuôi và hoại tử, chết đi.

Có ba nguyên nhân chính làm mạch máu bị tắc:

- Xơ mỡ động mạch: do có mảng xơ mỡ đóng ở thành mạch máu, ngày càng dày lên

làm hẹp lòng mạch hẹp dần lại, máu ứ lại và đóng thành cục máu đông gây tắc mạch

tại chỗ hoặc chạy lên cao làm tắc các mạch máu phía sau.

- Cục máu đông: cục máu đông hình thành và trôi theo dòng máu lên não sẽ mắc

kẹt lại tại đó làm tắc nghẽn mạch máu não.

- Bệnh mạch máu nhỏ: ở người tăng huyết áp, đái tháo đường lâu năm không

chữa trị tốt, các động mạch nhỏ trên não bị hư hỏng và tắc nghẽn không cấp máu

cho não được nữa cũng gây thiếu máu não.

Xuất huyết não - chảy máu não:

Mạch máu trong não bị vỡ, máu không đến nuôi não được mà chảy tràn ra chèn ép

vào não làm não bị hư hại.

 Tăng huyết áp: là nguyên nhân chính gây vỡ mạch máu não, xảy ra khi tăng

huyết áp lâu ngày không chữa trị tốt. Huyết áp, tức là áp lực máu chảy trong

mạch máu, tăng cao lâu ngày làm mạch máu thường xuyên bị căng, dẫn tới rạn

nứt, tổn thương thành mạch máu, tạo ra các chỗ phình nhỏ, đến một lúc nào đó

sẽ vỡ ra.

 Các nguyên nhân khác: dị dạng mạch máu não, thoái hoá mạch máu não, u não,

bệnh máu khó đông…

3. Dấu hiệu bị tai biến mạch máu não

Làm sao nhận biết tai biến mạch máu não khi nó xảy ra?

Các triệu chứng thường gặp của tai biến mạch máu não gồm:

- Méo miệng, yếu, liệt tay chân một bên.

- Tê hoặc mất cảm giác ở một nửa bên thân thể

-  Nói đớ hoặc không nói được

-  Mù một mắt hoặc không nhìn được một bên

-  Lú lẫn, hôn mê.

- Ngoài ra có thể có nhức đầu, nôn ói, hoặc co giật. Phải nghĩ đến tai biến mạch máu não nếu một hoặc nhiều triệu chứng kể trên xuất

hiện đột ngột, bất ngờ ở một người đang có vẻ rất khỏe mạnh, khi họ đang nghỉ ngơi,

đang ngủ, hoặc đang làm việc bình thường.

4. Xử trí khi bạn – người thân bị tai biến mạch máu não

Phải làm gì khi gặp người bị tai biến mạch máu não?

- Đỡ người bệnh để không bị té ngã chấn thương.

-  Để người bệnh nằm xuống chỗ thoáng, nghiêng qua một bên nếu nôn ói, móc

hết đàm nhớt cho bệnh nhân dễ thở.

- Gọi xe đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.

- Nếu bệnh viện gần nhà có đủ điều kiện chữa trị thì không nên chuyển viện đi xa,

trừ khi bác sĩ có chỉ định, vì càng di chuyển xa càng có thể làm bệnh nặng hơn.

- Không tự ý cho uống hoặc nhỏ thuốc hạ huyết áp hay bất kỳ loại thuốc nào

khác.

- Không để nằm chờ xem có khỏe lại không.

-  Không cạo gió, cắt lễ, cúng vái…

Tại sao phải đưa người bệnh tới bệnh viện ngay?

- Não người rất quan trọng nhưng lại rất nhạy cảm.

-  Nếu bị thiếu máu, thiếu oxy, hoặc bị chảy máu thì não sẽ bị hoại tử chết đi rất

nhanh chóng.

-  Để càng lâu thì phần não bị chết càng lớn, không thể chữa trị phục hồi lại được.

-  Chỗ não bị hư sau đó còn bị sưng lên gây nguy hiểm đến tính mạng.

Do đó phải đưa người bệnh vào bệnh viện càng nhanh càng tốt để có thể cứu sống

kịp thời các phần não chưa chết nhưng đang bị thiếu máu nuôi, đang bị sưng, hoặc bị

chèn ép. Bệnh viện sẽ giúp gì cho bệnh nhân?

- Định bệnh chính xác và tìm nguyên nhân gây bệnh: bằng cách thăm khám và

làm xét nghiệm. Các xét nghiệm quan trọng gồm có xét nghiệm máu, chụp CT

(xi-ti) não, siêu âm mạch máu, siêu âm tim, điện tim...

- Điều trị khẩn cấp, làm thông mạch máu nếu tình trạng cho phép và người bệnh

đến sớm trước 3 giờ tính từ lúc mắc bệnh. Tăng cường cấp máu cho não, giảm

mức độ thiếu oxy não, giảm chèn ép não, ngăn không cho bệnh lan rộng, ngăn

không cho tái phát.

- Chăm sóc, nuôi ăn, phòng ngừa và điều trị các triệu chứng.

- Tập vật lý trị liệu để giúp phục hồi chức năng.

  - Hướng dẫn cách điều trị tiếp theo sau xuất viện và đề phòng bệnh tái phát